Ενδιαφέρουσα μουσική ανάλυση της χορωδιακής βυζαντινής πολυφωνίας από τον μαέστρο Ευάγγελο Κατσιναβάκη (ιστότοπος Πεμπτουσία).
Η Βυζαντινή Μουσική στον Κατάλογο Αϋλης Κληρονομιάς της UNESCΟ
Την εγγραφή της Βυζαντινής Μουσικής στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO ενέκρινε η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η Σύμβαση αποτελεί διεθνή συνθήκη που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 2003 και κυρώθηκε από την Ελλάδα το 2006. Προέκυψε ως ώριμος καρπός του διεθνούς προβληματισμού σχετικά με την έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς, με ιδιαίτερη έμφαση στις πολιτισμικές πρακτικές που συγκροτούν τη ζωντανή παράδοση και οι οποίες δεν αφήνουν πάντοτε απτό, υλικό ίχνος (π.χ. μουσική, χορός, γνώσεις και πρακτικές κ.ά.).
Η σύμβαση, αναγνωρίζοντας ότι η άυλη πολιτιστική κληρονομιά συχνά υπερβαίνει τα σύνορα μιας χώρας, δίνει τη δυνατότητα στα κράτη-μέρη της να υποβάλλουν εκτός από εθνικούς και διεθνικούς φακέλους προκειμένου να εγγράψουν στους Διεθνείς Καταλόγους στοιχεία της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που ασκείται στο έδαφός τους.
Η ψαλτική, ως ζωντανή παραδοσιακή τέχνη, είναι από τα σημαντικότερα πολιτισμικά αγαθά, που συμβάλλουν δυναμικά στον αυτοπροσδιορισμό και στην αυτογνωσία του Νεότερου Ελληνισμού. Πρόκειται για μελωδίες που έχουν δημιουργηθεί για να βοηθήσουν τους πιστούς να προσεγγίσουν τον λόγο των Ιερών Ακολουθιών και αυτή η έμφαση στον λόγο των Ευαγγελίων βοήθησε καθοριστικά στη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας ως ομιλουμένης. Τα χαρακτηριστικά της ψαλτικής συνθέτουν ένα ισχυρό κράμα ελληνικού λόγου, ρυθμού και μέλους, συνυφασμένα με ιδιότυπες τεχνοτροπίες και μορφολογικά ιδιώματα.
Πηγή: Εφημερίδα Δημοκρατία
Ακαδημαϊκό Πρόγραμμα Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-learning) «Βυζαντινή Μουσική – Ψαλτική Τέχνη»
Ο αρχιμανδρίτης Θεολόγος Αλεξανδράκης, Συντονιστής του Προγράμματος παρουσιάζει το νέο καινοτόμο εξ αποστάσεως (e-learning) Ακαδημαϊκό Πρόγραμμα «Βυζαντινή Μουσική – Ψαλτική Τέχνη» του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, το οποίο καλύπτει το νευραλγικό γνωστικό αντικείμενο της Ανατολικής Εκκλησιαστικής Μουσικής στο τρίπτυχο της ιστορίας, θεωρίας και πράξης. Το πλαίσιο των μουσικών σπουδών του προγράμματος απευθύνεται σε έναν ευρύτατο χώρο επιστημονικών ενδιαφερόντων, ενώ παράλληλα καλύπτει ένα σημαντικό κενό στις τρέχουσες εκπαιδευτικές ανάγκες στο χώρο της Ψαλτικής.
Πηγή: Πεμπτουσία
Ἐκδήλωση εἰς μνήμην Πρωτοψάλτου Ἀθανασίου Παπαναγιώτου
Η βυζαντινή μουσική συναντά την οθωμανική
Η βυζαντινή μουσική συναντά την οθωμανική σε μια μεγάλη συναυλία που θα πραγματοποιηθεί στις 3 Ιουλίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Ο Βυζαντινός Χορός «Τρόπος» τραγουδά μαζί με σύνολο Τούρκων τραγουδιστών θρησκευτικής μουσικής, με γέφυρα δύο όργανα: τη λύρα που έπαιζαν οι Έλληνες της Πόλης και το νέι, το μουσικό όργανο των δερβίσηδων.
Η συναυλία καλύπτει το ευρύ φάσμα της μουσικής της Ανατολής, που περιλαμβάνει το βυζαντινό μέλος και την οθωμανική μουσική και μας μεταφέρει στην Πόλη. Στη σκηνή θα βρίσκονται ο Kudsi Ergüner, περίφημος δεξιοτέχνης του νέι και πρεσβευτής της Ουνέσκο για την τέχνη, και ο δεξιοτέχνης της πολίτικης λύρας Σωκράτης Σινόπουλος.
Ο Βυζαντινός Χορός «Τρόπος» – Κέντρο Μελετών Ψαλτικής Τέχνης ιδρύθηκε το 2005 από τον Κωνσταντίνο Αγγελίδη και τους συνεργάτες του, με σκοπό τη μελέτη και την προβολή της βυζαντινής μουσικής. Έχει πραγματοποιήσει πλήθος εμφανίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει ηχογραφήσει 13 ψηφιακούς δίσκους.
Πηγή: Πεμπτουσία
Η φιλοσοφία της βυζαντινής μουσικής και η επίδρασή της στο βίο
Ο Ομότιμος Καθηγητής της Νευρολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Παναγιώτης Παπαθανασόπουλος μιλάει στις εργασίες της Α’ Ηµερίδας της Οµοσπονδίας Συλλόγων Ιεροψαλτών που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 6 Μαΐου 2017, στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος (Ι.Μ. Πεντέλης) Ελλάδος με τίτλο: «Ελληνική Μουσική Παράδοση και 21ος αιώνας». Θέμα της ομιλίας του είναι: «Η Φιλοσοφία της Βυζαντινής Μουσικής». Η Ημερίδα τελούσε υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Πηγή: Πεμπτουσία
Συνάντηση βυζαντινών μαθητικών χορωδιών στη Καβάλα (6-9 Μαΐου)
Ο Δήμος Καβάλος, η Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως καί Θάσου και το Μουσικό Σχολείο Καβάλας συνδιοργανώνουν από τις 06 έως 09 Μαΐου 2017 μουσικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στον Απόστολο Παύλο με τίτλο «Άδοντες καί Ψάλλοντες εν τη καρδία…».
Σκοπός των παραπάνω εκδηλώσεων είναι οι Βυζαντινές Χορωδίες των Μουσικών Σχολείων όλης της επικράτειας να ψάλλουν ύμνους της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης στους Ναούς της πόλης. Παράλληλα, εάν τα συμμετέχοντα Μουσικά Σχολεία το επιθυμούν, μπορούν να παρουσιάσουν σε επιλεγμένους χώρους έργα από την ελληνική μας μουσική παράδοση.
Οι μαθητές θα ζήσουν την εμπειρία της χορωδιακής απόδοσης Βυζαντινών ύμνων στο λειτουργικό περιβάλλον των ναών της πόλης, θα πλημμυρίσουν κάθε γωνιά της με τα διαχρονικά ακούσματα της ελληνικής μουσικής και θα τους δοθεί η μοναδική ευκαιρία να βιώσουν τη βυζαντινή χοροστασία μέσα στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων.
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιλαμβάνει ποικίλες συναυλίες από τα συμμετέχοντα Μουσικά Σχολεία, καθώς και τη μεγάλη τελική συναυλία με την συνεργασία και τη συμμετοχή όλων. Επίσης, θα δοθούν διαλέξεις από διακεκριμένους μουσικούς και μουσικολόγους, με θέμα την ψαλτική τέχνη της ορθόδοξης Εκκλησίας, τη θρησκευτική μουσική και τη δημοτική μας μουσική, με ελεύθερη πρόσβαση και στο ευρύ κοινό.
Εν συνεχεία σας παραθέτουμε τους ομιλητές και τις διαλέξεις που θα πραγματοποιηθούν την Κυριακή 7 Μαΐου 2017, καθώς και ένα Συνοπτικό Πρόγραμμα των Εκδηλώσεων
Συγκεκριμένα :
· 18:00-18:30. π. Σπυρίδων Αντωνίου, Αναπληρωτής Καθηγητής του τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α. Π.Θ.
Θέμα: «Δημοτικό τραγούδι – Βυζαντινό άσμα»
· 18:30-19:00. Μαρία Αλεξάνδρου, Επίκουρος Καθηγήτρια του τμήματος Μουσικών Σπουδών του Α.Π.Θ.
Θέμα: «Μουσική στο μεταίχμιο: φύλλα ιστορίας από τα πρώτα και παλαιοχριστιανικά χρόνια»
· 19:00-20:00 Γρηγόριος Θ. Στάθης, Ομότιμος Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικολογίας στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας.
Θέμα: «Ο κυρ Ασπράγγελος και η Νέα Μέθοδος»
· 20:00-21:00 Θεόδωρος Αντωνίου, Συνθέτης, Καθηγητής Σύνθεσης στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.
Θέμα: «Ο Θεόδωρος Αντωνίου μιλάει για το έργο του»
Θερμή παράκληση των διοργανωτών να ενημερωθούν έως τις 7/4/2017 για τη διάλεξη (ή τις διαλέξεις) που επιθυμείτε να παρακολουθήσετε, ώστε να γίνει εγκαίρως η επιλογή του κατάλληλου χώρου όπου θα διεξαχθούν οι παραπάνω διαλέξεις.
Δήλωση συμμετοχής στον σύνδεσμο: tinyurl.com/mskapd
O Παράδεισος της Ψαλτικής Τέχνης
Σκέψεις προς τους αδελφούς ιεροψάλτες
Γράφει ο Ιάσων Ιερομ.
Πίσω απ’ το τάλαντο της Ψαλτικής κρύβεται ο Παράδεισος. Έλεγεν ένας παλαιός παπάς «από το πως ψάλλεις, φαίνεται πόσον αγώνα πνευματικό κάνεις».
Κι είναι αλήθεια. Στο διακόνημα της Ψαλτικής κρύβεται ένας παράδεισος του οποίου η κατάκτηση δε κρίνεται από το τάλαντο που χάρισεν ο Θεός στον ψάλλοντα, μα από τον τρόπο διαχείρισης του ταλάντου από τον Ιεροψάλτη.
Διαχείριση του ταλάντου, πρώτα απ’ όλα σημαίνει αναζήτηση της σχέσης του Ιεροψάλτη με τον Θεό κι έπειτα με την ίδια την τέχνη της Μουσικής. Άλλωστε, αν κάποιος ψάλλει επαγγελματικά και μόνο, χωρίς ν’ αναζητά τον Θεό, αυτό αργά η γρήγορα γίνεται κατανοητό. Ας ψηλώνει το αναλόγιο…
Έπειτα, η σχέση του ψάλτη με την ίδια την τέχνη της μουσικής και μάλιστα, όχι μόνο με την βυζαντινή μουσική αποκλειστικά, αλλά την εν γένει, ως οδό έκφρασης και επικοινωνίας.
Άλλωστε, τίποτε δε γεννήθηκε από μόνο του, τουλάχιστον από τότε που άρχισαν οι άνθρωποι να φτιάχνουν τις πρώτες κοινωνίες και σιγά σιγά να επινοούν τη γραφή.Ο Ιεροψάλτης μετέχει της Τέχνης. Δεν είναι εκτελεστής αλλά μυσταγωγούμενος εν Εκκλησία,εκφράζει τον αγώνα του για την υπέρβαση από την φθαρτότητα του κόσμου. Τι ευλογημένη αντίθεση! Ένα προϊόν πολιτισμού, όπως η Μουσική, λιβανίζεται μες την εκκλησιά της Ανάστασης.Μέσα σ’ αυτήν γίνεται δοξολογία, ικεσία, και μετάνοια.
Έπειτα, η σχέση του ψάλτη με την ίδια την τέχνη της μουσικής και μάλιστα, όχι μόνο με την βυζαντινή μουσική αποκλειστικά, αλλά την εν γένει, ως οδό έκφρασης και επικοινωνίας.
Άλλωστε, τίποτε δε γεννήθηκε από μόνο του, τουλάχιστον από τότε που άρχισαν οι άνθρωποι να φτιάχνουν τις πρώτες κοινωνίες και σιγά σιγά να επινοούν τη γραφή.Ο Ιεροψάλτης μετέχει της Τέχνης. Δεν είναι εκτελεστής αλλά μυσταγωγούμενος εν Εκκλησία,εκφράζει τον αγώνα του για την υπέρβαση από την φθαρτότητα του κόσμου. Τι ευλογημένη αντίθεση! Ένα προϊόν πολιτισμού, όπως η Μουσική, λιβανίζεται μες την εκκλησιά της Ανάστασης.Μέσα σ’ αυτήν γίνεται δοξολογία, ικεσία, και μετάνοια.
Σε μια συναυλία βυζαντινής μουσικής θα θαυμάσει κανείς την τεχνική μιας χορωδίας και τις δυνατότητές της. Πράγμα σπουδαίο μα… βυζαντινή μουσική χωρίς ακολουθία, χωρίς λιβάνι, χωρίς Θεία Λειτουργία δεν θα μπορέσει ποτέ στ’ αλήθεια να υπάρξει.
Όπως αναζητά τον Θεό στη ζωή του, ο Ιεροψάλτης θα Τονε αναζητήσει και πάνω στο ψαλτήρι. Μας παρέδωσαν οι πατέρες μας ταπεινούς ψαλτάδες και δασκάλους. Ψαλτάδες που όταν έψαλλαν κοίταζαν μονάχα το βιβλίο καθ΄ όλη τη διάρκεια της ακολουθίας.
Δε γύριζαν το κεφάλι, μετά από ένα επιβλητικό «Κύριε Ελέησον», να δουν τη συγκίνηση και τον θαυμασμό του κόσμου ώστε να φορτίσουν τις εγωιστικές τους μπαταρίες. Δε μειδιούσαν όταν ο αριστερός τους έκανε κάποιο λάθος κι ούτε το σχολίαζαν περιπαικτικά στον Δομέστικο.
Ο Χριστός κι η μουσική, δεν υπήρχε τίποτ’ άλλο. Καμιά φορά βλέπεις στ’ αναλόγια ένα μικρό χάρτινο εικονάκι καρφιτσωμένο πάνω- πάνω: υπάρχουν ψάλτες που κοιτάζουν, σ’ όλη την ακολουθία, βιβλίο κι εικονάκι. Κι η προσευχή του ψάλτη ταξιδεύει στο εκκλησίασμα, αυτό είναι το μόνο σίγουρο!
Όπως αναζητά τον Θεό στη ζωή του, ο Ιεροψάλτης θα Τονε αναζητήσει και πάνω στο ψαλτήρι. Μας παρέδωσαν οι πατέρες μας ταπεινούς ψαλτάδες και δασκάλους. Ψαλτάδες που όταν έψαλλαν κοίταζαν μονάχα το βιβλίο καθ΄ όλη τη διάρκεια της ακολουθίας.
Δε γύριζαν το κεφάλι, μετά από ένα επιβλητικό «Κύριε Ελέησον», να δουν τη συγκίνηση και τον θαυμασμό του κόσμου ώστε να φορτίσουν τις εγωιστικές τους μπαταρίες. Δε μειδιούσαν όταν ο αριστερός τους έκανε κάποιο λάθος κι ούτε το σχολίαζαν περιπαικτικά στον Δομέστικο.
Ο Χριστός κι η μουσική, δεν υπήρχε τίποτ’ άλλο. Καμιά φορά βλέπεις στ’ αναλόγια ένα μικρό χάρτινο εικονάκι καρφιτσωμένο πάνω- πάνω: υπάρχουν ψάλτες που κοιτάζουν, σ’ όλη την ακολουθία, βιβλίο κι εικονάκι. Κι η προσευχή του ψάλτη ταξιδεύει στο εκκλησίασμα, αυτό είναι το μόνο σίγουρο!
Οι τρεις παίδες στο φλεγόμενο καμίνι έψαλλαν μ’ ένα στόμα στον Σωτήρα τους Θεό. Δε κοίταζε κανείς απ’ τους τρεις προφήτες ν’ ακουστεί περισσότερο. Έτσι και στο Ψαλτήρι: η φωνή του Πρωτοψάλτη είναι σα την Φωνή του Θεού πάνω στα ύδατα, που συνταιριάζει όλες τις άλλες φωνές κι ακούγονται σα να ‘ναι μία.
Οι ισοκράτες διαιωνίζουν τη φωνή του Πρωτοψάλτη, δίδοντας προοπτική στον ήχο κι όχι υπερβαίνοντας τον λόγο.
Οι ισοκράτες διαιωνίζουν τη φωνή του Πρωτοψάλτη, δίδοντας προοπτική στον ήχο κι όχι υπερβαίνοντας τον λόγο.
Το ψαλτήρι λοιπόν δεν είναι τόπος επίδειξης αλλά διδασκαλίας και καλλιέργειας των ταλάντων που δόθηκαν απ’ τον Θεό.
Έτσι, καταλήγουμε, ότι στην Αγία μας Εκκλησία δε λέμε «τραγουδάκια»! Πόσο μάλλον όταν ψάλλουμε στον Θεό τροπάρια, τα οποία προέρχονται απ’ τα ασκητικά κελιά των βυζαντινών μοναχών.
Ο λόγος της βυζαντινής μας υμνολογίας είναι βιωματικός και όχι συναισθηματικός. Ο Ιεροψάλτης δε προσπαθεί να συγκινήσει κάποιο ακροατήριο αλλά να συνεπάρει στα ανείπωτα των Εσχάτων τον λαό του Θεού. Έναν λαό, ο οποίος δεν απαρτίζει κάποιο ακροατήριο αλλά συμμετέχει -και μάλιστα ενεργά- στην τέλεση του Μυστηρίου.Όλες οι ιερές τέχνες που μας άφησαν οι πατέρες μας δεν έχουν χαρακτήρα διδακτικό μονάχα για τον λαό, τον αποδέκτη δηλαδή της τέχνης, αλλά και για τον εκφραστή της.
Το πρώτο πράγμα που μαθαίνει ο Ιεροψάλτης είναι να κάνει υπακοή στο συλλογικό βίωμα της Εκκλησίας.
Το «Τυπικό», δηλαδή οι κανόνες σχετικά με το τι ψάλλεται και πότε, έχει βαθιά ποιμαντικό χαρακτήρα.
Η Εκκλησία δεν καθαιρεί την προσωπική έκφραση του καθένα αλλά την εντάσσει στο διακόνημά της στον κόσμο που δεν είναι άλλο από την Σωτηρία του, με την βυζαντινή μας μουσική ν’ αποτελεί ένα από τα χρησιμότερα πνευματικά εργαλεία στον ευαγγελισμό του κόσμου.
Έτσι, καταλήγουμε, ότι στην Αγία μας Εκκλησία δε λέμε «τραγουδάκια»! Πόσο μάλλον όταν ψάλλουμε στον Θεό τροπάρια, τα οποία προέρχονται απ’ τα ασκητικά κελιά των βυζαντινών μοναχών.
Ο λόγος της βυζαντινής μας υμνολογίας είναι βιωματικός και όχι συναισθηματικός. Ο Ιεροψάλτης δε προσπαθεί να συγκινήσει κάποιο ακροατήριο αλλά να συνεπάρει στα ανείπωτα των Εσχάτων τον λαό του Θεού. Έναν λαό, ο οποίος δεν απαρτίζει κάποιο ακροατήριο αλλά συμμετέχει -και μάλιστα ενεργά- στην τέλεση του Μυστηρίου.Όλες οι ιερές τέχνες που μας άφησαν οι πατέρες μας δεν έχουν χαρακτήρα διδακτικό μονάχα για τον λαό, τον αποδέκτη δηλαδή της τέχνης, αλλά και για τον εκφραστή της.
Το πρώτο πράγμα που μαθαίνει ο Ιεροψάλτης είναι να κάνει υπακοή στο συλλογικό βίωμα της Εκκλησίας.
Το «Τυπικό», δηλαδή οι κανόνες σχετικά με το τι ψάλλεται και πότε, έχει βαθιά ποιμαντικό χαρακτήρα.
Η Εκκλησία δεν καθαιρεί την προσωπική έκφραση του καθένα αλλά την εντάσσει στο διακόνημά της στον κόσμο που δεν είναι άλλο από την Σωτηρία του, με την βυζαντινή μας μουσική ν’ αποτελεί ένα από τα χρησιμότερα πνευματικά εργαλεία στον ευαγγελισμό του κόσμου.
Πηγή: Ρομφέα