Χριστός γεννάται – Καταβασίες Χριστουγέννων

Οι ωραιότατες καταβασίες των Χριστουγέννων «Χριστός γεννάται…», που προέρχονται από τον πεζό κανόνα του  Κοσμά του Μελωδού, ψάλλονται από τις 21 Νοεμβρίου μέχρι τις 24 Δεκεμβρίου. Την 25η Δεκεμβρίου, ημέρα της εορτής – όπως και κατά την απόδοση της εορτής, την 31 Δεκεμβρίου –  οι καταβασίες είναι διπλές: αυτές δηλαδή του πεζού κανόνος και οι ιαμβικές: «Έσωσε λαόν…». Από την 26η μέχρι και την 30η Δεκεμβρίου ψάλλονται μόνο οι ιαμβικές.

Οι καταβασίες του πεζού κανόνος είναι μελωδήματα εξαισίου μουσικού κάλλους και ύμνοι με υπέροχο θεολογικό στίχο, που αφορούν το μεγάλο μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως, της Σαρκώσεως του Θεού και Λόγου, της Γεννήσεως του Σωτήρα Χριστού. Αυτές τις καταβασίες αποδίδει θαυμάσια ο Βυζαντινός χορός «Θεόδωρος Φωκαεύς» σε ήχο Α΄, στην εκδήλωση της χορωδίας αφιερωμένη στη «διαχρονικότητα της Βυζαντινής Μουσικής», που έγινε λίγο πριν τα περσινά Χριστούγεννα, στον Μητροπολιτικό  Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας  Πατρών.

Χειρόγραφα – Παρτιτούρες

Ύμνος

Εκλογή από τις αργές καταβασίες των Χριστουγέννων, σε ήχο Α΄, μέλη του Άρχοντος Μουσικοδιδασκάλου της Μ. τ. Χ. Ε. κ. Δημοσθένους Παϊκοπούλου, αποδίδει εξαίσια η Βυζαντινή χορωδία «ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΦΩΚΑΕΥΣ», στην συναυλία της, στα  Πρωτοκλήτεια 2014, που έγινε προς τιμήν του.  Ψάλλονται κατά σειρά η Α΄ Ωδή «Χριστός γεννάται», η Ε΄ Ωδή «Θεός ων ειρήνης» και η ΣΤ΄ Ωδή «Μυστήριον ξένον» μετά του μεγαλοπρεπούς Μεγαλυναρίου της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ο χορός εκτελεί θαυμάσια τις καταβασίες, σύμφωνα προς το γνήσιο Πατριαρχικό ύφος, με αξιοζήλευτη συνοχή και μαθηματική ακρίβεια ως προς τον χρόνο, όπως ο ίδιος ο κ. Παϊκόπουλος επεσήμανε στην ομιλία του,  με πλήρη αρμονία μέλους – ισοκρατήματος, με κατανυκτικό  και ανεπανάληπτο  τρόπο.

Οι  καταβασίες είναι  ύμνοι της Ορθοδόξου Χριστιανικής Εκκλησίας που ψάλλονται στον Όρθρο. Ονομάζονται καταβασίες εκ του γεγονότος ότι τα παλιά χρόνια, οι ψάλτες κατέβαιναν από τα στασίδια τους και έψαλλαν τους ύμνους αυτούς στο μέσο του Ναού. Η παλαιά αυτή παράδοση  έχει σήμερα εκλείψει. Οι καταβασίες είναι οι ειρμοί των κανόνων των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών. Οι καταβασίες διακρίνονται σε δύο είδη από άποψη μέλους, στις  σύντομες, καλούμενες και ειρμολογικές, που διακρίνονται από το μεγάλο και πλούσιο ρυθμικό μέλος τους, και στις  αργές, που χαρακτηρίζονται όμως για το τεχνικότερο μέλος τους. Οι αργές καταβασίες των Χριστουγέννων αναφέρονται στο κοσμοϊστορικό γεγονός της γεννήσεως του Θεανθρώπου και στην τεράστια σημασία του για το ανθρώπινο γένος, τιμώντας ταυτόχρονα και την προσφορά της Θεοτόκου και μητέρας του Χριστού.

ΑΡΓΕΣ ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ – ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΠΑΙΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΕΙΑ 2014 – ΝΕΟΣ Ι. Ν. ΑΓ. ΑΝΔΡΕΟΥ ΠΑΤΡΩΝ – ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ «ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΦΩΚΑΕΥΣ» ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ ΤΗΣ Μ. τ. Χ. Ε. κ. ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΠΑΙΚΟΠΟΥΛΟΥ.

Χειρόγραφα – παρτιτούρες

katabasies-paikopoulou01 katabasies-paikopoulou02 katabasies-paikopoulou03 katabasies-paikopoulou04

Ύμνος

Οι αργές καταβασίες του Πάσχα, μέλη στιχηραρικά του Α΄ ήχου, είναι ύμνοι γλυκείς και ευφρόσυνοι, ψαλμωδήματα πανηγυρικά και επιβλητικά συνάμα, μελωδίες αξεπέραστης μουσικής ποιότητας και υπέροχου νοηματικού στίχου. Ψάλλονται χορωδιακά, δημιουργώντας αισθήματα ψυχικής αγαλλίασης και ηθικής ανάτασης, τονίζοντας την τεράστια αξία του υπέρτατου γεγονότος της Θείας Αναστάσεως και της ανθρώπινης λύτρωσης.
Ο Βυζαντινός χορός «ΘΕΟΔΩΡΟΣ  ΦΩΚΑΕΥΣ»  αποδίδει πιστά προς το πατροπαράδοτο Εκκλησιαστικό ύφος επιλογές αυτών, στον αρμόζοντα πανηγυρικό τόνο, στην συναυλία του  προς τιμήν των Πατριαρχών και Αρχιεπισκόπων Κωνσταντινουπόλεως, στον Ι. Ν. Αγ. Τριάδος Σταυροδρομίου, παρουσία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, την Κυριακή 13 Μαΐου 2012.

Χειρόγραφα

katabasies-pasxa-01 katabasies-pasxa-02

Ύμνος

Οι καταβασίες της εορτής της Υπαπαντής. Ψάλλει ο αείμνηστος πρωτοψάλτης Ματθαίος Τσαμκιράνης.

Ποίημα Κοσμᾶ Μοναχοῦ

ᾨδὴ α’ Ἦχος γ’ Ὁ Εἱρμὸς

«Χέρσον ἀβυσσοτόκον πέδον ἥλιος, ἐπεπόλευσέ ποτε· ὡσεὶ τεῖχος γὰρ ἐπάγη, ἑκατέρωθεν ὕδωρ, λαῷ πεζοποντοποροῦντι, καὶ θεαρέστως μέλποντι. ᾌσωμεν τῷ Κυρίῳ· ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται».

ᾨδὴ γ’ Ὁ Εἱρμὸς

«Τὸ στερέωμα, τῶν ἐπὶ σοὶ πεποιθότων, στερέωσον Κύριε τὴν Ἐκκλησίαν, ἣν ἐκτήσω, τῷ τιμίῳ σου αἵματι».

ᾨδὴ δ’ Ὁ Εἱρμὸς

«Ἐκάλυψεν οὐρανούς, ἡ ἀρετή σου Χριστέ· τῆς κιβωτοῦ γὰρ προελθών,τοῦ ἁγιάσματός σου, τῆς ἀφθόρου Μητρός, ἐν τῷ ναῷ τῆς δόξης σου, ὤφθης ὡς βρέφος, ἀγκαλοφορούμενος, καὶ ἐπληρώθη τὰ πάντα τῆς σῆς αἰνέσεως».

ᾨδὴ ε’ Ὁ Εἱρμὸς

«Ὡς εἶδεν Ἡσαΐας συμβολικῶς, ἐν θρόνῳ ἐπηρμένῳ Θεόν, ὑπ’ Ἀγγέλων δόξης δορυφορούμενον, ὦ τάλας! ἐβόα, ἐγώ· πρὸ γὰρ εἶδον σωματούμενον Θεόν, φωτὸς ἀνεσπέρου, καὶ εἰρήνης δεσπόζοντα».

ᾨδὴ ς’ Ὀ Ειρμὸς

«Ἐβόησέ σοι, ἰδὼν ὁ Πρέσβυς, τοῖς ὀφθαλμοῖς τὸ σωτήριον, ὃ λαοῖς ἐπέστη· Ἐκ Θεοῦ Χριστὲ σὺ Θεός μου».

ᾨδὴ ζ’ Ὁ Εἱρμὸς

«Σὲ τὸν ἐν πυρὶ δροσίσαντα, Παῖδας θεολογήσαντας, καὶ Παρθένῳ, ἀκηράτῳ, ἐνοικήσαντα, Θεὸν Λόγον ὑμνοῦμεν, εὐσεβῶς μελῳδοῦντες· Εὐλογητὸς ὁ Θεός, ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν».

ᾨδὴ η’ Ὁ Εἱρμὸς

«Ἀστέκτῳ πυρὶ ἑνωθέντες, οἱ θεοσεβείας προεστῶτες Νεανίαι, τῇ φλογὶ δὲ μὴ λωβηθέντες, θεῖον ὕμνον ἔμελπον· Εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα τὸν Κύριον, καὶ ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».

Θεοτόκε ἡ ἐλπίς, πάντων τῶν Χριστιανῶν, σκέπε φρούρει φύλαττε, τοὺς ἐλπίζοντας εἰς σέ.

Ὁ Εἱρμὸς
«Ἐν νόμῳ, σκιᾷ καὶ γράμματι, τύπον κατίδωμεν οἱ πιστοί, πᾶν ἄρσεν τὸ τὴν μήτραν διανοῖγον, ἅγιον Θεῷ· διὸ πρωτότοκον Λόγον, Πατρὸς ἀνάρχου Υἱόν, πρωτοτοκούμενον Μητρί, ἀπειράνδρῳ, μεγαλύνομεν».